İslam İşbirliği Teşkilatı bugün İstanbul’da ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti ilan etmesine tepki vermek için toplanıyor. İslam İşbirliği teşkilatının konferanslarından çıkacak sonuç merakla beklenirken, öte taraftan İslam işbirliği Teşkilatı’nın görev ve yetkileri de merak ediliyor. Bu haberi, bu tip merakları gidermek üzere kaleme alıyoruz. İslam İşbirliği Teşkilatı Nedir? İslam İşbirliği Teşkilatı’nın görevleri, yetkileri nelerdir? Daha önce İİT’nin olağanüstü toplandığı başka konular oldu mu? İslam İşbirliği teşkilatı’na üye ülkeler hangileridir? Detaylar haberimizde.
Başlıklar
İslam İşbirliği Teşkilatı Nedir?
İslam İşbirliği Teşkilatı’nın kısaltılmış ismi Türkçe’de İİT’dir. 1969 yılının Eylül ayında kurulan teşkilat, yine Mescid-i Aksa’yla ilgili olarak ilk toplantısını yaptı. Ağustos 1969 tarihinde Denis Michael Rohan isimli bir Hristiyan’ın Mescid-i Aksa’yı kundaklaması üzerine tepki gösteren İslam Ülkeleri Fas’ın başkenti Rabat’ta toplanarak İslam İşbirliği Teşkilatı’nı kurma kararı aldılar. Bu toplantıya katılan İslam ülkelerinin temsilcileri Mescid-i Aksa’nın kutsal mekan olarak korunması kararını çıkardılar. Bu toplantıdan İİT’nin ilk Genel Sekreteri de Gine’li Ahmed Seku Ture oldu. Ture, görevini 1971 yılına kadar sürdürdü.
İİT’nin ikinci toplantısı da olağan gündemle Pakistan’ın Lahor kentinde toplandı. 22-24 Şubat 1974 yılında toplanan İslam ülkeleri, İslam Kalkınma Bankası’nın kuruluşunu görüştüler. Nihayet 25-29 Ocak 1981 yılında Suudi Arabistan’da yapılan 3’üncü olağan kongrede İslam Kalkınma Bankası’nın kuruluşu onaylandı. Böylece İİT’nin aynı zamanda bir ekonomik kuruluş olarak da bulunması sağlandı.
İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Amaçları Neler?
İİT’nin amaçları yine teşkilat tarafından kabul edilmiş ve şöyle sıralanmıştır;
1- Üye devletler arasında İslam dayanışmasını geliştirmek
2- İktisadi, sosyal, kültürel, bilimsel ve diğer önemli faaliyet sahalarında üye devletler arasında işbirliğini güçlendirmek ve uluslararası örgütlerde üye devletler arasında dayanışmayı yürütmek,
3- Irk ayrımını, fark gözetmeyi bertaraf etmeye ve sömürgeciliğin her şeklini ortadan kaldırmaya gayret etmek,
4- Adalet üzerine kurulu uluslararası barış ve güvenliği desteklemek için gerekli tedbirleri almak,
5- Kutsal yerlerin korunması için sarf edilen gayretleri ve Filistin halkının mücadelesi için sağlanan desteği koordine etmek, haklarını tekrar kazanması ve topraklarını kurtarması için Filistin halkına yardım etmek,
6- Bütün Müslüman milletlerin onur, bağımsızlık ve ulusal haklarını korumak amacıyla verdikleri mücadeleyi desteklemektir.
İslam İşbirliği Teşkilatı’na Üye Ülkeler
İİT’ye üye olan 4 kıtada 57 üye devlet bulunmaktadır. Bu devletlerden Suriye’Nin üyeliği askıya alınmış olup, halkları içerisinde Müslüman çoğunluğun bulunduğu bazı ülkeler de gözlemci statüsünde bulunmaktadır.
Gözlemci ülkeler; Rusya, Birmanya (Myanmar), Bosna Hersek, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Orta Afrika Cumhuriyeti’dir.
Üye Devletlerin sayısı 57’dir. Bu ülkelerden bazıları ilk İİT’ye katılmış, diğerleri daha sonradan kaydolmuştur. Bu sebeple ülkelerin teşkilata kayıt tarihlerine göre yazmakta fayda görüyoruz.
İslam İşbirliği Teşkilatı Üyeleri ve Üyelik Tarihleri
1969 Yılında Katılanlar (Kurucular); Türkiye, Afganistan, Cezayir, Çad, Mısır, Gine, Endonezya, Fas, İran, Ürdün, Kuveyt, Lübnan, Libya, Malezya, Mali, Moritanya, Nijer, Pakistan, Filistin, Suudi Arabistan, Senegal, Somali, Sudan, Tunus ve Yemen.
1970 Yılında Katılanlar; Bahreyn, Umman, Katar ve Suriye (Üyeliği şu an askıda)
1971 Yılında Katılan; Birleşik Arap Emirlikleri
1972 Yılında Katılan; Sierra Leone
1974 Yılında Katılanlar; Bangladeş, Gabon, Gambiya, Gine ve Uganda
1975 Yılında Katılanlar; Burnika Faso ve Kamerun
1976 Yılında Katılanlar; Komor Adaları, Irak ve Maldivler
1978 Yılında Katılan; Cibuti
1982 Yılında Katılan; Benin
1984 Yılında Katılan; Brunei Krallığı
1986 Yılında Katılan; Nijerya
1991 Yılında Katılan; Azerbaycan
1992 Yılında Katılanlar; Arnavutluk, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan.
1994 Yılında Katılan; Mozambik
1995 Yılında Katılanlar; Kazakistan ve Özbekistan
1996 Yılında Katılan; Surinam
1997 Yılında Katılan; Togo
1998 Yılında Katılan; Guyana
2001 Yılında Katılan; Fildişi Sahili, İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Üyeleridir.
Daha Önceki İslam Zirvesi Konferansları
Bugün yapılacak İslam İşbirliği Teşkilatı’nın İslam Zirvesi Konferansı toplanacak olan 19’uncu konferanstır. Daha önce 18 kere toplanan konferanslardan ise 5 tanesi Olağanüstü, 13’ü olağan konferanstı. Bugün gerçekleşecek zirve ise 6’ncı Olağanüstü Konferans olacak.
1969 yılında Fas’ın başkenti Rabat’ta toplanarak kurulan İslam İşbirliği Teşkilatı daha sonra 1974’te Pakistan’ın Lahor kentinde, 1981’de Suudi Arabistan’ın Taif, Mekke ve Cidde kentlerinde, 1984’te Fas’ın Kazablanka kentinde, 1987’de Kuveyt’te, 1991’de Senegal’in başkenti Dakar’da, 1994’te tekrar Fas’ın Kazablanka Şehrinde toplandı. İlk Olağanüstü toplantı 1997’de Pakistan’ın başkenti İslamabat’ta yapılırken gündem maddesi Filistin Sorunu ve Pakistan ile Hindistan arasında çatışmaların yaşandığı Keşmir sorunu oldu.
1997’de İran’ın Başkenti Tahran’da ve 2000 yılında da Katar’ın başkenti Doha’da toplanan Teşkilat, Mart 2003 tarihinde yine Doha’da olağanüstü gündemle toplandı. Bu toplantının da amacı Filistin’de ilan edilen intifada ve Irak’a ABD’nin müdahalesi maddeleri oldu.
Ekim 2003’te Malezya’nın Putrajaya kentinde olağan görüşme gerçekleştirilirken, bir sonraki zirve yine olağanüstü olarak 2005 yılında Suudi Arabistan’ın Mekke kentinde yapıldı. 2005 yılındaki Olağanüstü zirvenin gündem maddesi ise dünyada yükselen İslamofobi oldu.
2008 Yılında Senegal’in başkentinde ikinci kez gerçekleştirilen olağan toplantıyı takip eden 2012 yılındaki toplantı yine Suudi Arabistan’ın Mekke kentinde ve yine Olağanüstü olarak yapıldı. Bu toplantının toplanma amacı Suriye’de yaşananlar olurken, çıkan kararlarda Suriye’in teşkilattaki üyeliğinin askıya alınması ve Filistin’in Birleşmiş Milletlere üğyeliğinin desteklenmesi ön plana çıktı.
2013 Yılında Mısır’ın Başkenti Kahire’de olağan toplanan teşkilatın bir sonraki toplantısı olağanüstü olarak Mart 2016’da Endonezya’nın Başkenti Cakarta’da yapıldı. Gündem maddesi ise yine Filistin oldu. Filistin’in bağımsızlığının desteklenmesi sonucu ve Gazze şehrine yapılan saldırılar kınanırken barış girişimleri konuşuldu. Bu toplantıdan 1 ay sonra, Nisan 2016’da olağan olarak İstanbul’da toplanıldı.
Bugün İstanbul’da yapılacak toplantı ile İslam İşbirliği Teşkilatı 6’ncı kez olağanüstü olarak toplanıyor ve gündem maddesi yine Filistin.
İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreterleri
İslam İşbirliği Teşkilatı’nın genel sekreterleri, teşkilatın işleyişinden ve organizasyonlardan, alınan kararların uygulanmasını kontrol etmekten sorumlu. Şu an görevde olan Suudi Arabistanlı Yusuf Bin Ahmed el Useymim geçen yıl bu görevi devraldı. İlk Genel Sekreter, 1969 ile 1971 yılları arasında görev yapan Gineli Ahmed Seku Ture’ydi. Ardından Malezyalı Tunku Abdül Rahman 1971’den 1974’e kadar 3 yıl görevde kaldı.
1 yıl görev yapan Hasan El Tuhami, Mısırlıydı ve 1974 ile 1975 yılları arasında görevde bulundu. Senegal vatandaşı Amadou Karim Gaye 1975 ile 1979 yılları arasında Genel Sekreterlik koltuğunda otururken, Tunuslu Habib Chatty 1979-1984, Pakistanlı Seyid Şerifüddin Pirzade 1984-1988, Nijerli Hamid Algabid 1988-1996, Faslı Azeddine Laraki 1996-2000 yılları arasında İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreteri oldu.
Azeddine Laraki, yerini vatandaşı olan Abdulvahed Belkeziz’e bıraktı. Belkeziz bu görevde 2000 yılından 2004 yılına kadar bulundu ve ardından İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreteri Ekmeleddin İhsanoğlu oldu. İhsanoğlu bu görevde 10 yıl kalarak aynı zamanda şimdiye kadar en uzun süre Genel Sekreterlik yapan isim oldu. 2014 yılında yerini Suudi Arabistanlı İyad bin Emin Medeni’ye bırakan İhsanoğlu Türkiye’de cumhurbaşkanı adayı oldu ve seçim yarışını kaybetti. Medeni ise bu görevi 2 yıl sürdürdükten sonra yerini yine Suudi Arabistan vatandaşı olan Yusuf bin Ahmed el Useymim’e bıraktı.